Voedselbewustzijn – van zaadje tot voedsel op je bord

In 2020 begonnen twee net afgestudeerde tuinders op een tijdelijk terrein aan de Sixhaven. Ze startten op 1000 m2 bouwterrein vanuit het idee om zelf een bijdrage te leveren aan de in hun ogen noodzakelijke voedseltransitie. Een voedselomgeving te maken, een plek, waar groente en kruiden van het seizoen groeien midden in de stad en waar de werkelijke waarde van voedsel zichtbaar wordt: hoeveel werk het is om die op een goede manier te telen.

Ze begonnen een tijdelijke tuinderij met soeprecepten van mensen uit de buurt als uitgangspunt. Soep van het seizoen, van april tot en met oktober. Het lukte! Naast groente, kweekten ze ook voedselbewustzijn.

In gesprekken met vrienden en passanten die kwamen kijken of helpen, bleek dat veel mensen in de stad het verbouwen van eigen groente wel interessant vinden, maar zelf met de vingers in de aarde groente telen lukt niet altijd. Groente telen is werken in de zorg en dat doe je niet een dagje en leer je niet uit een boekje. Stadsmensen weten vaak niet hoe ze een plantje op moeten kweken en overzien al helemaal niet het volledige systeem, van zaadje tot bord. De tuinders/oprichters waren zelf vóór 2017 ook niet veel meer dan welwillende amateurs, maar leerden in de afgelopen jaren heel snel en heel veel bij. Dat gunnen we iedereen, dachten ze. En ze gunnen de stad méér mensen die weten hoe het werkt en méér eetbaar groen. Met wat hulp en de juiste kennis en ervaring. Als je maar wil, als je maar weet wat je doet, als je maar volhoudt en vooral: als je het maar een heel jaar doet. Dat werd de Moestuinschool

De oprichters

Nancy Wiltink en Michel Olden zijn de initiatiefnemers en docenten van De Moestuinschool en vanaf tuinseizoen 2022 is Aliet Rogaar er als docent bij gekomen. Nancy en Michel werken sinds 2017 samen en zijn beide betrokken bij de invulling van de tijdelijke ruimte in het gebied Sixhaven als bewoners van het gebied. De tuinders volgden alle drie de opleiding tot professioneel stadslandbouwer/tuinder aan de Warmonderhof in Dronten (Biologische landbouw). Eind 2020 richtten ze stichting ‘De eetbare stad’ op. De Moestuinschool is sinds 2021 de belangrijkste activiteit van de stichting. Meer over Michel, Aliet en Nancy lees je onder ‘de mensen’. In het stichtingsbestuur zitten: Bart Willems (voorzitter), Saskia ten Kate (secretaris), Quierine Wesseldijk (algemeen bestuurslid) en Marco Kooistra (penningmeester)

Deskundigheid

Bestuursvoorzitter Bart Willems was tot 2021 docent Tuinbouw aan de Warmonderhof en staat de oprichters bij met raad en daad, ook andere oud-docenten adviseren de Moestuinschool en ook de tuinders bij wie ze zelf gewerkt hebben steunen de school met hun adviezen. 

Een paar keer per jaar nodigen we gastdocenten uit, die bijvoorbeeld meer kunnen vertellen over biodiversiteit op de moestuin, verwerken van groente of de moestuin als praktisch activisme.

Meer dan een school

De school gaat verder dan praktische kennis aanleren. Actuele ontwikkelingen in de landbouw en klimaat laten zien hoe het voedselsysteem momenteel piept en kraakt. Voedsel wordt verspild, mensen eten te veel vlees, de grond wordt uitgeput, pesticiden en kunstmest zorgen voor meer problemen dan ze oplossen, voedsel op je bord reist soms eerst vier keer de wereld over. Steeds luider klinkt de roep om het anders te doen, maar voor veel mensen in de stad, die hun eten bestellen of gauw kant en klaar in de supermarkt halen, is dit de ver van mijn bed show. Kan je beter een bijdrage leveren als je beter weet hoe je groente teelt? Wij denken van wel. De ’tuinlui’ van jaar ’21 en ’22 bevestigen dat het zo is.

Meer activiteiten – kennismaken met groenteteelt en advies

Al snel werden we benaderd om naast het jaarprogramma ook kortlopende cursussen of éénmalige workshops te geven. Of advies over eetbaar groen. Naast de open dagen op de Moestuinschool hebben we o.a. bij de Tolhuistuin, Tropentuin, Lutkemeerpolder, Reclaim the Seeds, in Zeeburg en Osdorp eenmalige bijeenkomsten georganiseerd voor buurtprojecten, festivals. Dit jaar willen we op Volkstuinen een introductieavond over biologisch moestuinieren geven. Activiteiten die we zelf organiseren staan in onze agenda, activiteiten waarvoor je de tuinders van de moestuinschool in kunt huren vind je onder activiteiten. De tuinders van de Moestuinschool werken ook als tuinder in een zelfoogsttuin in Weesp, waar je als vrijwilliger kennis kunt maken met groenteteelt voor 170 gezinnen: Vers aan de Vecht

Na de Moestuinschool begint het pas

De tuinders-oprichters streven ernaar dat de Moestuinschool zal werken als een steen in de vijver: zolang de school op het terrein kan blijven en elk jaar nieuwe mensen weet aan te trekken, komen er steeds meer mensen in de stad die weten wat er nodig is om kleinschalig hun eigen voedsel te verbouwen en ontstaat er een netwerk van mensen met dezelfde achtergrond, waarmee je plantjes, zaad en kennis kunt uitwisselen. Anders dan in de volkstuinen is doorstroom gegarandeerd. Al die cursisten kunnen meehelpen het (openbaar) groen van Amsterdam op alle mogelijke manieren om te toveren tot voedselbron en inspiratiebron op het gebied van eetbaar groen. Niet alleen omdat het leuk is, maar ook daadwerkelijk als onderdeel van het dagelijks voedsel. Doordat de tuin zich baseert op agro-ecologie, een manier van teelt die is afgestemd op de natuur, wordt ook aan biodiversiteit gewerkt en verrijking van de stadsecologie.

Plantaardig eten

Met als extra duurzame ambitie van de initiatiefnemers: een bijdrage leveren aan de voedseltransitie. De Tuinschool legt de nadruk op plantaardig voedsel i.p.v. dierlijk, nadruk op biologische teelt in plaats van gangbare, met gebruik van permacultuur principes bij het ontwerpen van je eigen tuin. En uiteraard een nadruk op korte ketens, voedsel dat niet ver hoeft te reizen. Zeker in de stad Amsterdam, een bijzonder microklimaat omgeven door veehouders in het veenweidegebied, best belangrijke aandachtspunten.

Plek in de stad voor eetbaar groen

De Moestuinschool staat op tijdelijk groen terrein, vanaf het begin is steeds onduidelijk hoelang we daar kunnen blijven en tegen welke voorwaarden. Hopelijk kunnen we nu tot 2027 blijven, maar een harde toezegging met duidelijke afspraken is er nog niet. Deze worsteling horen we vaak van Urban Farmers om ons heen. Stadslandbouw is gewenst, maar ook nog relatief nieuw. De plek moet je zelf veroveren. Hoe kan je als Urban Farmer een plek vinden in een overvolle stad? Welk groen kan eetbaar worden, waar liggen nog kansen? In dit gesprek willen wij een rol spelen, niet alleen voor onszelf, maar ook voor collega’s, tuinlui van de Moestuinschool en iedereen die werk wil maken van Eetbaar groen. Aan de wil ontbreekt het niet, hopelijk krijgt Stadslandbouw de komende tijd een eigen kleur groen op de kaart en is in iedere buurt van Amsterdam duidelijk waar je als tuinder terecht kunt.